Tijdens deze Week van Het Nieuwe Werken kijken we vanuit newnews.nl naar de onderzoeken die uitgevoerd worden en op welke wijze de resultaten vertaald zijn in de media. Maandag behandelden we het onderzoek ‘Tem de Tijd’ en dinsdag het onderzoek ‘Wat vinden kinderen ervan?’. Vandaag bekijken en becommentariëren we het onderzoek over HNW in de zorg. In dit onderzoek wordt gekeken op welke wijze onderdelen van Het Nieuwe Werken voor de zorg kunnen leiden tot 'meer handen aan het bed'.

Het onderzoek is uitgevoerd door NYFER in opdracht van Stichting Natuur & Milieu en de vakbonden Abvakabo FNV en CNV Publieke Zaak. De resultaten die genoemd worden in het nieuwsbericht op de site van Het Nieuwe Werken Doe Je Zelf zijn door ons bekeken en becommentarieerd. In dit geval mede op basis van het onderzoeksrapport (pdf) waar op de site van HNWDJZ naar verwezen wordt.

Wij bekijken en becommentariëren dit onderzoek om mensen een realistisch beeld van de resultaten te geven. Ten goede van ‘mens en werk’ en om eenzijdige berichtgeving in de media tegen te gaan.

Vorig jaar werd tijdens de week van HNW een onderzoek gepresenteerd naar het besparingspotentieel van HNW voor Nederland. Het artikel met de resultaten uit het onderzoek in de zorg heeft parallellen met dit onderzoek. Er wordt namelijk vooral verwezen naar kwantitatieve resultaten die niet terdege onderbouwd zijn. Onderstaand een aantal van die ‘resultaten’ en onze reactie daarop. Het gehele onderzoeksrapport (pdf) is overigens interessant om te lezen. Het geeft een goede uiteenzettting van HNW, de voor- en nadelen en de risico’s. Ook bedrijfseconomisch. Jammer genoeg komt dit onvoldoende terug op de website van HNWDJZ.

Maar, nu eerst het onderzoek en de resultaten die genoemd worden in het artikel op de website.

Resultaat: Het Nieuwe Werken in de zorg biedt professionals meer ruimte om zorg op maat te leveren aan de cliënt.

HNW wordt hiermee als een soort oplossing gezien voor een veel breder probleem. Het gevaar is dat een dieper probleem eenvoudigweg ‘opgelost’ wordt door HNW. Maar zo eenvoudig is het niet. De kwestie zit dieper dan de laag medewerkers. Het is een kwestie van cultuur, wetgeving en bureaucratie. Die zaken moet je eerst doorbreken en mee aan de gang. Pas dan kun je aan de slag met zaken  als HNW.

Resultaat: Bijkomend effect is een verschuiving van managementfuncties naar handen aan het bed en een forse besparing op overhead, samen goed voor honderden miljoenen euro's per jaar. 

Volledig ongefundeerde populistische uitspraak. Waar bespaar je managementfuncties, hoe komen er vervolgens meer handen aan het bed, op welke overhead bespaar je en waar komen de honderden miljoenen euro’s vandaan? Als je zegt dat dit allemaal komt door zelfsturing zou je de studie wat uit moeten breiden. Want ook zelfsturing kost tijd. Bovendien, waar gaan deze mensen aan het werk? Ook dat zou meegenomen moeten worden. Je kunt niet zomaar 5% (volgens het onderzoeksrapport) overhead uit je organisatie snijden. 

Resultaat: Het Nieuwe Werken helpt om cliënten zorg op maat te bieden.
Een andere manier van werken kan dit mogelijk maken. Een manier waarbij mensen zelf verantwoordelijk worden voor de zorg. Patiëntgericht en niet procesgericht werken. Het kost echter veel tijd om dit bereiken. Niettemin zou het mooi zijn als dit resultaat behaald kan worden en zou iedereen daar zijn uiterste best voor moeten doen.

Resultaat: En als een kwart van de werknemers die dit kan, bijvoorbeeld mensen met veel administratieve taken, 1 dag per week thuis werkt,  bespaart dit jaarlijks 12 miljoen uren reistijd, omgerekend 100 miljoen euro.

In het rapport staat de 100 miljoen euro genoemd als maatschappelijke welvaartswinst. Eigenlijk is dit een beetje onzinnig. Niemand kan bewijzen dat de 12 miljoen uren reistijd op een of andere manier een welvaartswinst vertegenwoordigen. De 100 miljoen euro is een berekening op basis van een bedrag dat mensen toekennen aan een uur reistijd voor woon-werk verkeer (value of time). Oftewel, het is in geen geval een reëel bedrag, maar meer een gevoel van waarde voor een reisuur.

Er zou nog een ander argument kunnen zijn, namelijk dat dit bedrag voorkomt uit een besparing op benzinekosten e.d. Dan is er ook een tegenargument om te zeggen dat de tankstations, bandenproducenten en garagehouders minder inkomsten hebben, medewerkers moeten ontslaan en zelf minder consumeren. Welvaartswinst door kwalitatieve tijd door te brengen met je gezin, ok. Maar kwantificeer het niet om iets dergelijks populair te maken. Sommige zaken moet je niet in geld uit willen drukken.

Resultaat: Minder woon-werkverkeer levert daarnaast nog eens minder uitstoot op van CO2 , fijnstof en files plus minder slachtoffers van ernstige verkeersongevallen.
Dat kan wel zo zijn, maar het meest aantal ongevallen gebeurt nog steeds in huis. Daarnaast; hoe milieuvriendelijk is het als mensen in plaats van samen in een gebouw gaan zitten opeens al hun huizen op moeten stoken in de winter? Kost denk ik meer CO2 dan een ritje naar het werk. Het enige argument zijn de files, al zijn er veel mensen die zeggen dat als het rustiger wordt, ze overstappen van trein naar auto. Dus ook dat is een nonargument.

Resultaat: Ook op huisvesting zijn forse besparingen mogelijk. Instellingen die met HNW zijn begonnen, rapporteren 20 tot 40 procent minder huisvestingskosten. Een besparing van 20% bij zorginstellingen leidt tot een jaarlijks kostenvoordeel van 40 miljoen.

Ik ben erg benieuwd waar deze kosten op bespaard worden? De meeste kosten voor huisvesting lijken mij standaard, mensen worden immers verzorgd binnen een instelling of wonen er permanent. Krijgen die mensen dan kleinere woningen? Waar mogelijk zijn dit de huisvestingskosten voor kantoorruimten. Als die al 40% van de totale ruimte uit zouden maken dan wordt het inderdaad tijd om daar eens flink in te schrappen.

Resultaat: Overigens benadrukken de instellingen dat bezuiniging niet het enige doel kan zijn, HNW gaat om een andere manier van samenwerken die de kwaliteit van de dienstverlening ten goede komt.

Kijk, en daar zou het nu alleen maar om moeten gaan. Het is mooi om te zien dat het onderzoeksrapport onderdelen genoemd worden van HNW die goed toepasbaar zijn, maar die niet terugkomen in het artikel op de website. Voorbeelden zijn uitwerkingen van zelfsturing en zelfroosteren die veel onnodig en inefficiënt werken kunnen voorkomen. Ik vraag me af waarom de nadruk ligt op het kwantificeren van gegevens, zoals hierboven is becommentarieerd, terwijl er hele mooie aanwijzingen liggen voor kwalitatieve verbeteringen die direct gericht zijn op werknemer en patient.

Wat je niet las in het artikel, wel in het rapport:

• Het Nieuwe Werken is geen  quick fix om snel de inzetbaarheid van werknemers te vergroten of besparingen te realiseren. Het vereist visie, toewijding, investeringen en langdurige inspanningen om het Nieuwe Werken te implementeren.
• In hoeverre meer flexibiliteit in de arbeidstijden daadwerkelijk tot een betere balans tussen werk en privé, minder stress en minder ziekteverzuim leidt, is niet bekend.
• Niet alle werknemers omarmen het Nieuwe Werken. Uit enquêtes blijkt dat 18% verwacht géén gebruik van flexibele werktijden te maken, omdat zij een duidelijke scheiding tussen werk en privé willen houden.
• Tegenover de voordelen aan zowel de kosten- als de opbrengstenkant staan extra uitgaven om het Nieuwe Werken mogelijk te maken. Het gaat daarbij zowel om investeringen in infrastructuur als om investeringen in kennis en vaardigheden om HNW op een juiste manier te implementeren.
• De zorgplicht van werkgevers om te zorgen voor goede arbeidsomstandigheden is moeilijker in te vullen als mensen op afstand werken.  Telewerken kan daarnaast tot isolatie van werknemers leiden.

Conclusie
Het onderzoeksrapport gelezen hebbende staan er veel positieve punten in voor de zorg om efficiënter werken mogelijk te maken. Jammer aan het artikel op de site en communicatie in de media is dat alles direct zoveel gekwantificeerd wordt. Juist terwijl de kwalitatieve onderdelen zo waardevol zijn en de gekwantificeerde onderdelen ruimte hebben voor veel tegenargumenten, waardoor ze een stuk minder aannemelijk worden. HNW in de zorg heeft in potentie veel positieve kanten. Echter, men moet zich niet blindstaren op de noemer ‘HNW’. Er zijn diverse zorginstellingen die door middel van slimmer en efficiënter werken, door met elkaar te praten en processen te verbeteren, al veel verantwoordelijkheden bij de medewerker hebben gelegd. Dat ten gunste van de patiënten. Neem ook die als voorbeeld en staar je niet blind op flexwerken en  typisch HNW-termen. Er is nog een lang en moelijk proces dat voorafgaat aan HNW.

Mocht je geïnteresseerd zijn in de mogelijkheden van HNW in de zorg, lees dan vooral het volledige onderzoeksrapport.